Mut (Maut, Mwt) była boginią matką Teb (Waset, w IV nomie Górnego Egiptu). Starożytni Egipcjanie uważali sępa za chroniącą i pielęgnującą matkę, więc ich słowo oznaczające matkę było również słowem oznaczającym sępa, „Mwt”.
Mut była przedstawiana jako kobieta, czasem ze skrzydłami, lub sęp, zwykle nosząca korony królewskie – często pokazywano ją noszącą podwójną koronę Egiptu lub sępią czapkę królowych Nowego Królestwa. Czasami przedstawiano ją jako mężczyznę, po części dlatego, że była „Mut, która rodzi, ale sama nie urodziła się z żadnego”, a po części z powodu przesądnego przekonania, że w rzeczywistości nie istniały męskie sępy płowe (samiec ma niemal identyczny wygląd jak samica). W późniejszych czasach Mut była przedstawiana jako kobieta z głową lwicy, krowy lub kobry, ponieważ przyjęła atrybuty innych egipskich bogiń.
Mut zastąpiła wcześniejszą żonę Amona, Amanuet (niewidzialną boginię) podczas Średniego Państwa. Uważano, że Mut istniała od czasów pierwotnych, istniejąc u boku Nun, pierwotnych wód (być może dlatego, że zastąpiła Amaunet, która była jednym ze starożytnych bogów Ogdoad – wielkiej ósemki – którzy żyli w wodach).
Początkowo była czczona jako bóstwo lokalne, ale wzrosła do rangi królowej bogów, gdy jej mąż, Amun, stał się głównym bogiem narodowym podczas Nowego Państwa. Teby stały się stolicą Egiptu, a bogowie tebańscy stali się bogami narodowymi. W rezultacie Mut była również blisko związana z królową, matką narodu. Była szczególnie popularna wśród królowych Osiemnastej i Dziewiętnastej Dynastii, zwłaszcza wśród faraona Hatszepsut i Nefertari Merytnmut („Nefertari, Ukochana Mut”), głównej żony Ramzesa II.
Kiedy jej mąż Amun połączył się z bogiem słońca Ra, jako Amun-Ra, Mut odziedziczyła tytuł „Oko Ra” (tytuł związany również z Sekhmet, Hathor, Tefnut, Bast i Wadjet, między innymi). Oko Ra” było córką Ra w postaci lwa, który uosabiał ostry żar słońca. Jednakże Mut była również „Matką Słońca, w którym On wschodzi” – co czyniło ją zarówno matką, jak i córką boga słońca. Pierwotnie Montu (tebański bóg wojny) był uważany za ich syna, ale został zastąpiony przez Khonsu (boga księżyca).
Theban triada Amun, Mut, i Khonsu były czczone w świątyni Amona w Luxor (Ipet-Resyt). Chociaż jej kult koncentrował się wokół Teb, była również czczona w Djannet (Tanis), Zau (Sais), Oazach Kharga i Dakhla.
Mut była również blisko związana z wieloma innymi boginiami, takimi jak Izyda i Nut, i była czczona jako członek wielu bóstw złożonych. Z Izydą i Nekhbet tworzyła bóstwo zwane „Mut-Isis-Nekhbet, Wielka Matka i Pani”. Była uskrzydloną boginią o leońskich stopach, wzwiedzionym penisie i trzech głowach (głowa lwicy noszącej podwójne nakrycie głowy Min, głowa kobiety noszącej podwójną koronę Egiptu i głowa sępa noszącego czerwoną koronę Dolnego Egiptu).
Z Bast i Sekhmet była Sekhmet-Bast-Ra, innym trzygłowym bóstwem (głowa lwa z pióropuszem, kobieta nosząca podwójną koronę i sęp noszący podwójne pióropusze). W tej postaci jest opisana w Księdze Umarłych, chroniąc zmarłych przed niepokojeniem. Była również czczona jako Mut-Wadjet-Bast, Mut-Temt i Mut-Sekhmet-Bast-Menhet.
Podczas Nowego Królestwa, jednym z najbardziej popularnych świąt był Festiwal Mut w Tebach. Posąg bogini został umieszczony na barce i pływał wokół „Isheru” (małe święte jezioro w kształcie półksiężyca w jej świątyni w Karnaku). Była również uroczystość podczas festiwalu Nowego Roku, kiedy posąg Amona podróżował ze swojej świątyni w Luksorze do Karnaku, aby ją odwiedzić. Pierwotnie było to dla bogini płodności Opet (być może aspekt Taweret), jako sposób zapewnienia płodności na nadchodzący rok.
Świątynia, „Hwt-Mwt” („posiadłość Mut”) znajdowała się na południe od wielkiej świątyni Amen-Ra, z aleją sfinksów zbliżających się do niej. Czczono ją tam jako „Mut, Wielką Panią Iszerau, Panią Niebios, Królową Bogów”. Co dziwne, w świątyni tej niewiele jest jej przedstawień w jej sępiej postaci. Są za to liczne przedstawienia jej jako Sekhmet, „Oko Ra” – wydaje się, że wiele z nich zostało przeniesionych ze świątyni grobowej Amenhotepa III na zachodnim brzegu. Uważa się, że świątynia została początkowo założona przez Hatszepsut i Thuthmose III, a następnie rozbudowana przez Seti I, Ramzesa II, Ramzesa III i króla Tarqa (25 dynastia). Była czczona aż do okresu rzymskiego, kiedy to jej świątynia popadła w ruinę.
Bibliografia
- The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt (2003) Richard H. Wilkinson
- Egyptian Mythology (1997) Simon Goodenough
- Gods of Ancient Egypt (1996) Barbara Watterson
.