Werken met Japanners op senior niveau als je een niet-Japanse vrouw bent

Een vraag die me vrij vaak wordt gesteld door niet-Japanse vrouwen die in professionele en leidinggevende functies werken, is: “Zullen Japanse salarismannen me met respect behandelen?”

Het is geen verrassende vraag, gezien de vele verhalen die ze misschien hebben gehoord over de uitdagingen waarmee Japanse vrouwen in de beroepsbevolking te maken hebben, en seksisme is hier ontegenzeggelijk een probleem. Het is echter ook belangrijk om te erkennen dat de dagen dat vrouwen thee serveerden grotendeels naar het verleden zijn verbannen. En als een vrouwelijke leidinggevende die haar hele carrière met succes heeft samengewerkt met Japanse collega’s, zou ik het vreselijk vinden als andere vrouwen opzettelijk zouden vermijden om in of met Japanse bedrijven te werken op basis van oude verhalen die ze hebben gehoord.

Bij wijze van voorbeeld: ik adviseerde voor een Amerikaans bedrijf dat bezig was te worden overgenomen door een Japans bedrijf en gaf een seminar over de Japanse bedrijfscultuur aan het leidinggevende team. Tijdens een pauze kwam een vrouw van het team naar me toe en vertelde me dat wat ik in het seminar had gepresenteerd overeenkwam met wat ze in haar eigen onderzoek had gevonden, maar dat ik één belangrijk punt had weggelaten – ze had gelezen dat Japanse mannen niet graag met vrouwen werken en op basis daarvan was ze van plan een belangrijke vergadering met de nieuwe Japanse eigenaren van haar bedrijf over te slaan.

Ik vertelde haar dat als Japanse mannen niet graag met vrouwen werkten, ik geen baan zou hebben. Maar ik wees er ook op dat veel van de informatie die er is over hoe je met Japanners moet werken, afkomstig is uit boeken die in de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn geschreven, toen de situatie van vrouwen in Japan heel anders was. Kortom, ik adviseerde haar om die komende bijeenkomst zeker bij te wonen.

Verre van perfect

Het is waar dat Japan nauwelijks een paradijs is voor werkende vrouwen. Veel Japanse vrouwen stappen uit de rat race in plaats van op te klimmen in het bedrijfsleven, waardoor het hogere echelon wordt gedomineerd door mannen.

De moeilijkheid van het combineren van een carrière en het opvoeden van kinderen, vooral met een gebrek aan dagopvangmogelijkheden, zorgt ervoor dat veel Japanse vrouwen het opgeven om te proberen beide te doen. Bovendien maken belastingregels die thuisblijvende echtgenoten bevoordelen het financieel minder aantrekkelijk om na het huwelijk te blijven werken. Ook de lange kantooruren en de zware verantwoordelijkheden die een leidinggevende functie met zich meebrengt, schrikken veel vrouwen af.

Om die reden hebben veel werkplekken in Japan een overwegend mannelijke leiding, waardoor een omgeving ontstaat die ongastvrij kan zijn voor vrouwen. Dit duwt veel vrouwen in de richting van opt-out wanneer de logistieke factoren overweldigend worden. Enquêtes van En Japan hebben uitgewezen dat 72 procent van de vrouwen wel eens te maken heeft gehad met een vorm van intimidatie op het werk, en 54 procent heeft het gevoel dat ze in hun bedrijf in het nadeel zijn omdat ze vrouw zijn.

Ondanks deze uitdagingen bekleden meer Japanse vrouwen professionele en managementfuncties dan in het verleden, hoewel de aantallen nog steeds ver onder het niveau liggen dat je in andere landen zou kunnen zien. Ik kan echter in alle eerlijkheid zeggen dat mijn eigen werkervaring in Japan veelbelovend is. Leden van de generatie vrouwen die carrière zijn gaan maken nadat het land in 1986 de wet inzake gelijke kansen op de arbeidsmarkt invoerde en die het in de loopgraven van het bedrijfsleven zijn blijven volhouden, zijn nu in de vijftig en nemen hogere functies aan. Ik heb veel ontmoetingen gehad met Japanse bedrijven waar de meeste of alle belangrijke besluitvormers vrouwen waren.

Een belangrijke uitzondering hierop is in de productie- en engineeringsector, waar nog steeds voornamelijk mannen werken (hoewel dat buiten Japan ook het geval lijkt te zijn).

Het is waar dat je als niet-Japanse vrouw in een leidinggevende of uitvoerende functie vaak de enige vrouw op jouw niveau aan tafel zult zijn. Over het algemeen zou ik aanraden je daar geen zorgen over te maken en gewoon jezelf te zijn en zaken te doen zoals gewoonlijk.

Bedenk dat er ook voordelen zijn aan het feit dat je een vrouw bent wanneer je met Japanse collega’s werkt. De Japanners zullen de neiging hebben aan te nemen dat elke vrouw in een hogere positie echt geweldig moet zijn in haar werk, een aanname die in uw voordeel kan werken. Typische vrouwelijke communicatiepatronen in westerse culturen – minder confronterend en meer op samenwerking gericht – liggen van nature dichter bij die van de Japanners. U kunt zelfs in de schijnwerpers komen te staan als rolmodel voor Japanse vrouwen in het bedrijf.

Stel uw positie vast

Dit gezegd hebbende, kunnen sommige vrouwen in situaties terechtkomen waarin ze het gevoel hebben dat ze niet zo serieus worden genomen als ze zouden willen. Als dat het geval is, dan is het belangrijk om praktisch te zijn en de situatie te benaderen met kennis van de cultuur waarin je werkt. Op basis van mijn jarenlange ervaring met Japanse klanten heb ik een paar suggesties, gebaseerd op mijn eigen ervaringen en die van hen.

De eerste is ervoor te zorgen dat de mensen met wie je te maken hebt, je werkachtergrond en je huidige rol begrijpen. Japanners hebben de neiging mensen in een hiërarchie in te delen op basis van status en als zij niet voldoende informatie over u hebben, kunnen zij u op de verkeerde plaats in hun hoofd zetten. Dit kan zijn omdat ze niet verwachten een vrouw (of een niet-Japanner) in een hoge positie te zien, en dit kan vooral het geval zijn als u er jong uitziet voor uw leeftijd.

Ik raad aan een kort profiel van uzelf op te stellen dat duidelijk maakt wat uw positie in het bedrijf is, hoeveel jaar u al bij het bedrijf en/of in de bedrijfstak werkt, uw huidige verantwoordelijkheden, en uw opleiding en kwalificaties. Dit moet van tevoren worden opgestuurd, met het verzoek het te verspreiden onder degenen die u zult ontmoeten of met wie u zult samenwerken.

Een tweede advies is zich te kleden als een professional in overeenstemming met de normen van de Japanse cultuur. Hoewel u misschien recente nieuwsberichten hebt gezien over sommige bedrijven in Japan die eisen dat vrouwelijke werknemers hakken dragen of geen bril dragen, zijn die verhalen uitzonderingen en waarschijnlijk niet iets waar u zich zorgen over hoeft te maken. Deze recente aandacht voor kledingvoorschriften onderstreept echter het feit dat de standaardkleding op een Japanse werkplek veel traditioneler is dan tegenwoordig in westerse landen.

Conservatief gesproken, is het belangrijk om een colbert te dragen met een rok, jurk of broek. Het jasje is wat het idee van “professioneel” overbrengt. Japanse vrouwen in professionele posities zullen waarschijnlijk korte rokjes en alles wat te laag uitgesneden of te nauwsluitend is vermijden. Kleuren en patronen hebben de neiging ingetogen te zijn, dus bewaar je meest dynamische prints voor het weekend. Doe het rustig aan met accessoires en make-up, en sla het parfum over. Veel Japanners vinden parfums en colognes hinderlijk – zo hinderlijk dat er een term, sumehara (een portmanteau van “geur” en “intimidatie”), in de mode is gekomen om de ergernis te beschrijven.

Je punt overbrengen

Laatstleden maand schreef ik over hoe Japanners de neiging hebben negatief te reageren op agressief debat bij het bespreken van een kwestie, ongeacht je geslacht. Het is niet verrassend dat sommige Japanners het bijzonder irritant vinden als de confronterende aanpak van een vrouw komt, vanwege de traditionele culturele verwachtingen van vrouwen in Japan.

Hoe ga je productief met deze situatie om? Maak zeker uw punten als dat nodig is, maar wees u bewust van uw woordkeus en toon, zodat u kalm en standvastig overkomt.

Als vrouw die in het bedrijfsleven in een ander land werkt, hebt u misschien gewoonten ontwikkeld om beter gehoord te worden door uw mannelijke collega’s. Deze werken misschien niet goed in een Japanse omgeving, met name onderbreken. Japanners zijn erg goed in het om beurten voeren van een gesprek, dus een woordje meepraten zal waarschijnlijk geen groot probleem zijn als u met hen werkt.

Ten slotte, als u in een situatie terechtkomt waarin u denkt dat u niet goed wordt behandeld vanwege uw geslacht, moet u oppassen dat u geen overhaaste conclusie trekt. In plaats van “dit komt vast omdat ik een vrouw ben” als eerste veronderstelling te gebruiken, moet u een stapje terug doen en nagaan of er misschien een andere reden is. In veel gevallen heb ik gemerkt dat iets dat in eerste instantie lijkt op genderdiscriminatie, in plaats daarvan een cultureel misverstand blijkt te zijn.

Rochelle Kopp doceert aan de Kitakyushu University en adviseert zowel Japanse bedrijven die wereldwijd opereren als buitenlandse bedrijven die in Japan opereren. Ze publiceerde onlangs “Manga de Wakaru Gaikokujin to no Hatarakikata” (“Leer hoe te werken met niet-Japanners door middel van Manga.”) Je kunt haar vinden op Twitter op @JapanIntercult.