Door Stephen Battersby
Kleurrijk maar koud
(Afbeelding: NASA/ESA/STScI/AURA)
Zie galerij: “Superlatieven uit de ruimte: De extreme performers van het heelal”
De ruimte zelf is noch warm, noch koud. In de afwezigheid van dingen met thermische trillingen, heeft temperatuur geen betekenis. Maar er zijn genoeg koude dingen in de ruimte.
In ons zonnestelsel is de koudste bekende plek vrij dichtbij. In 2009 vond NASA’s Lunar Reconnaissance Orbiter permanent in de schaduw liggende kraters bij de zuidpool van de maan die slechts 33 kelvin (-240 °C) hadden – kouder zelfs dan welke temperatuur dan ook tot nu toe gemeten op de donkere en verre Pluto. Naarmate de exploratie voortgaat en de metingen verbeteren, zal dat record waarschijnlijk overgaan op een maan of dwergplaneet veel verder van de zon, misschien met zijn eigen beschutte en ijskoude kraters.
Buiten ons zonnestelsel zijn er zeker nog koudere rotsen, en de koudste van al deze eenzame zwervers zijn waarschijnlijk te vinden in intergalactische leegten. Slechts verwarmd door de zwakke microgolf nagloed van de oerknal en een sprankje sterrenlicht in de verte, zou hun temperatuur niet meer dan 3 K bedragen.
Omdat de microgolfachtergrond van 2,7 K het hele heelal omspoelt, zou je kunnen denken dat niets kouder kan zijn dan dit. Niet dus. Een gaswolk, de Boemerangnevel, op 5000 lichtjaar afstand, heeft een temperatuur van slechts 1 K. De nevel expandeert snel, waardoor het gas actief wordt afgekoeld, net zoals de koelvloeistof in een koelkast of airconditioning wordt afgekoeld door de expansie.
Of de Boemerang zijn status van koudste natuurlijk object behoudt, valt nog te bezien, maar dit is een gebied waarop de mens geen moeite heeft het te overtreffen…