-.

• Resilience
• Stoicyzm
• Independence
• Loyalty
• Tribalism
• Honour
• Compassion
• Hospitality

Afganistan jest pozbawionym dostępu do morza krajem Azji Płd.Azji Środkowej graniczący z Iranem, Pakistanem, Turkmenistanem, Uzbekistanem i Tadżykistanem. Jest to społeczeństwo wieloetniczne, zawierające różne grupy etniczne, językowe i plemienne. Rząd jest republiką islamską, a islamskie wartości, koncepcje i praktyki kształtują wiele norm społecznych i behawioralnych w całym społeczeństwie. Afgańczycy mają na ogół silne poczucie honoru osobistego i są bardzo świadomi opinii, jaką ma o nich ich społeczność. Gościnność, lojalność i skromność są wysoko cenione. Jednak na afgańską kulturę i życie codzienne znacząco wpłynął ciągły konflikt. Odporność jest obecnie istotną cechą, która została zaszczepiona w afgańskim charakterze w wyniku tych doświadczeń.

Tożsamość narodowa

Nieustające konflikty końca XX i XXI wieku zrodziły pokolenia Afgańczyków, którzy rzadko doświadczali pokoju. Opierali się oni inwazjom Wielkiej Brytanii i Związku Radzieckiego, i nadal wytrwali, pomimo trwającego powstania Talibów i innych. W związku z tym wielu Afgańczyków uważa się za tych, którzy przeżyli. Co więcej, ludzie są często zdecydowanie przeciwni ingerencji z zewnątrz w politykę wewnętrzną. Przełożyło się to na dominującą postawę narodową, która zdecydowanie opowiada się za niezależnością od organów kontrolnych. Jednak dążenie do niepodległości kraju niekoniecznie prowadzi do spoistości narodowej. Afgańczycy mają tendencję do utrzymywania silniejszego poczucia lojalności wobec swoich krewnych, plemienia lub etniczności niż tożsamości narodowej (patrz Etniczność poniżej).

Niektórzy starsi Afgańczycy mogą postrzegać trudności i zawirowania polityczne ostatnich kilku dekad jako niedawny niszczycielski rozdział w znacznie dłuższej pokojowej historii. Przed sowiecką inwazją Afganistan był powszechnie uważany za pokojowy kraj w regionie Azji. Na przykład podczas II wojny światowej kraj ten zachował neutralność. Ludzie mogą wyrażać rozczarowanie lub przerażenie faktem, że większość zachodnich wyobrażeń o ich kraju jest formułowana wokół wiadomości o terroryzmie i zamieszkach, bez wglądu w czynniki geopolityczne, które spowodowały takie konflikty.

Takie wyobrażenia pomijają wiele pozytywnych aspektów kultury, takich jak szacunek dla artyzmu i intelektualizmu. Na przykład, afgański styl artystyczny jest bardzo ozdobny i upiększony. Wiele afgańskich przedmiotów, także tych codziennego użytku (np. worki na zboże), jest pięknie haftowanych w tkaną finezję. Zdobienia widoczne są również w języku, a poezja jest jedną z najbardziej podziwianych form sztuki. Szacunek okazywany jest tym, którzy posiadają dowód wiedzy specjalistycznej i potrafią mówić elokwentnie.

Organizacja społeczności

Według najnowszych dostępnych szacunków ponad 60% ludności Afganistanu jest w wieku poniżej 25 lat.1 Ta młoda struktura wiekowa odzwierciedla wpływ dziesięcioleci konfliktu, powszechnego ubóstwa, niestabilności politycznej, przesiedleń i braku znaczącej infrastruktury. Większość mieszkańców zamieszkuje obszary wiejskie, ponieważ kultura afgańska jest tradycyjnie rolnicza. Wiele osób zajmuje się produkcją rolną lub hodowlą zwierząt, żyjąc na poziomie zapewniającym utrzymanie. Ogólnie rzecz biorąc, wszyscy Afgańczycy muszą bardzo ciężko pracować, aby związać koniec z końcem (praca dzieci jest powszechna od piątego roku życia i dotyczy obu płci).

Większość wiosek i regionów wiejskich ma tendencję do samodzielnego rządzenia. W małych wioskach nie ma szkół, sklepów ani przedstawicielstwa rządu. Mogą istnieć trzy autorytety: szef wioski (malik), mistrz dystrybucji wody (mirab) i nauczyciel praw islamskich (mułła), którego rolą jest wydawanie wyroków, czy czyjeś zachowanie jest przestrzeganie Koranu. Często wieś będzie miała dużego właściciela ziemskiego (chan), który rządzi, przyjmując rolę zarówno malik, jak i mirab. Jednak zgromadzenie mężczyzn (dżirga) zazwyczaj głosuje nad ważnymi decyzjami, które mają wpływ na całą wioskę lub plemię.

Zależność od krewnych i społeczności jest szczególnie istotna dla przetrwania, ponieważ istnieje szeroki brak i nieufność wobec zaangażowania rządu w życie osobiste ludzi. Sytuację pogarsza niedofinansowanie służb socjalnych, które często nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb z powodu korupcji i braku bezpieczeństwa. Dlatego jeśli Afgańczyk znajduje się w kryzysie i musi zaspokoić podstawowe potrzeby, zazwyczaj nie ma innego wyboru, jak zwrócić się o pomoc do osób z tej samej rodziny, wioski/wspólnoty, plemienia lub grupy etnicznej (w tej ogólnej kolejności preferencji).

Etniczność

Etniczność jest natychmiastowym identyfikatorem kulturowym w Afganistanie i zazwyczaj określa organizację społeczną ludzi. Najbardziej powszechnymi grupami etnicznymi są Pasztunowie, Tadżycy i Hazarowie. Jednakże istnieją również znaczące populacje Uzbeków, Nuristani, Aimak, Turkmenów i Balochów (między innymi).

Pasztunowie

Pasztunowie są największą grupą etniczną w Afganistanie. Większość posługuje się językiem Pashto i jest muzułmanami sunnitami. Kultura i organizacja społeczna Pasztunów były tradycyjnie kształtowane przez plemienne kodeksy honorowe i interpretacje prawa islamskiego. Jest to określane jako „Pasztunwali” – kodeks moralny i prawny, który określa oczekiwania społeczne, jakich należy przestrzegać, aby uhonorować wartości islamskie i kulturowe. Pasztunwali, w swojej najsurowszej formie, jest przestrzegane głównie tylko w plemionach wiejskich. Jej wpływ można jednak nadal dostrzec w wielu zachowaniach Pasztunów. Na przykład wartości takie jak honor, lojalność, gościnność i ochrona krewnych płci żeńskiej pozostają ważnymi zasadami odpowiedzialności społecznej w całym Afganistanie.

Pasztunowie są powszechnie uważani za najbardziej wpływową politycznie i dominującą grupę w Afganistanie.2 Kolejne rządy powstały dzięki politycznej ekspansji plemion pasztuńskich z pomocą międzynarodową. Członkowie mniejszości etnicznych argumentowali, że tożsamość narodowa kraju jest wykluczająca dla grup etnicznych innych niż Pasztunowie. „Afganistan” w rzeczywistości oznacza „Kraj Pasztunów” w języku Dari. Rzeczywiście, „afgański” odnosił się wyłącznie do Pasztunów, zanim zaczął odnosić się do obywateli państwa.

Niemniej jednak, podczas gdy Pasztunowie stale utrzymywali przewagę w domenie politycznej, wielu nie widzi lub nie otrzymuje przywilejów, które wynikają z bycia członkiem najbardziej dominującej grupy etnicznej. Władza polityczna i bogactwo ekonomiczne definitywnie spoczywa w rękach nielicznych. Wielu Pasztunów osiąga dochody na poziomie minimum socjalnego lub bardzo skromne jako handlowcy, rolnicy, hodowcy zwierząt i kupcy.

Tadżycy

Tadżycy mają perskie dziedzictwo i są drugą co do wielkości grupą etniczną w Afganistanie. W przeciwieństwie do większości innych grup etnicznych, nie są oni plemienni i nie organizują się w stowarzyszenia plemienne. Zamiast tego, ich lojalność skupia się wokół rodziny i wioski (lub lokalnej społeczności w przypadku osób mieszkających w miastach). Jest to widoczne w sposób wiele nazwisk Tadżyków tendencję do odzwierciedlają ich miejsce pochodzenia, a nie ich plemię lub etnicznych.

Tadżycy są w większości sunnickich muzułmanów i ogólnie mówić dialekt perski znaleziono we wschodnim Iranie. Tadżycy są bardziej zurbanizowani niż wiele innych grup etnicznych i są stosunkowo mniej sztywni w swoim przywiązaniu do postaw prowincjonalnych. Niektórzy z nich mieszkają w Kabulu lub w północno-wschodniej części kraju. Wielu mieszka również na zachodzie, w pobliżu granicy z Iranem. Ci, którzy mieszkają w miastach, są zazwyczaj handlowcami lub wykwalifikowanymi rzemieślnikami. Jednak większość to rolnicy i pasterze.

Tadżycy powszechnie mają wysoki poziom wykształcenia i zamożności (w porównaniu z niektórymi bardziej zubożałymi grupami etnicznymi w Afganistanie), co sprawiło, że są powszechnie uważani za jedną z afgańskich elit. Według Minority Rights Group International, ten skumulowany przywilej daje im dość wysoki status społeczny jako grupie etnicznej. Jednak wpływy polityczne Tadżyków nie są zbyt dominujące. Wielu Tadżyków było prześladowanych podczas niepokojów w ciągu ostatnich 35 lat, a dyskusje na temat ich politycznej reprezentacji w rządzie trwają.

Hazarowie

Ludzie Hazara są powszechnie uważani za jedną z najbardziej społecznie i politycznie zmarginalizowanych grup etnicznych w Afganistanie. Mówią dialektem Dari znanym jako „Hazaragi” i stanowią największą populację muzułmanów szyickich w kraju. Większość Hazarów mieszka w centralnym regionie górskim (zwanym Hazarajat) i w niektórych dzielnicach Kabulu.

Hazarowie byli prześladowani przez przywódców pasztuńskich, cywilnych watażków, talibów, ISIS i innych z powodu ich szyickich przekonań muzułmańskich. Na przykład, polityka rządu wykluczyła ich ze służby publicznej i ograniczyła ich szeregi w wojsku. Skutkiem tego jest systemowy brak władzy politycznej i wpływów w kraju, w którym większość stanowią muzułmanie sunnici. Prześladowania Hazarów były szczególnie zaciekłe, ponieważ mają oni cechy dziedziczne (z odległego mongolskiego rodowodu), które fizycznie odróżniają ich przynależność etniczną od innych Afgańczyków.

Wielu Hazarów przeżyło najazdy i masakry swoich ludzi, zarówno w przeszłości, jak i w ostatnich latach. Niektórzy uciekli przed tym niebezpieczeństwem do sąsiedniego Pakistanu, gdzie inni sunniccy ekstremiści również starali się obrać ich za cel i zabić. W związku z tym wielu nie pozostało nic innego, jak uciec do bardziej odległych krajów. W rezultacie duża część Afgańczyków w krajach zachodnich to uchodźcy Hazara, którzy szukali azylu w tej sytuacji.

Region Hazarajat pozostaje bardzo biedny, co oznacza, że wielu Hazarów jest ekonomicznie wspieranych przez męskiego członka rodziny, który wyjechał do miasta lub sąsiedniego kraju w poszukiwaniu pracy. Znalezienie się na samym dole hierarchii ekonomicznej i społecznej napiętnowało Hazarów w świadomości większości innych grup etnicznych. Odbija się to dotkliwie na braku małżeństw międzyetnicznych z Hazarami. Niemniej jednak, ostatnio Hazarowie dążą do zdobycia wyższego wykształcenia i stanowisk politycznych, aby reprezentować swój naród i stać się przywódcami w nowo powstającej demokracji.

Tribes

Within many ethnic groups, there are long-standing tribal clans formed through kinships. Plemiona te często żyją jako lokalne społeczności w wioskach. Większość plemion dziedziczy ziemię i środki produkcji po swoich przodkach. Inne mogą kontynuować koczowniczy tryb życia, jaki prowadzili ich przodkowie. W małych wioskach i na obszarach wiejskich zazwyczaj istnieje niewielka mobilność społeczna między zawodami, ponieważ oczekuje się, że ludzie przejmą formę wkładu ekonomicznego swoich rodziców, który może być również ograniczony przez pozycjonowanie plemienne.

Niektóre powiązania Afgańczyków z ich plemionami zostały zakłócone, ponieważ konflikt zmusił ludzi do priorytetowego traktowania przetrwania ich poszczególnych rodzin. Jednak ci, którzy pozostali związani i zjednoczeni ze swoim plemieniem, nadal są niezwykle lojalni. Dla tych ludzi lojalność wobec plemienia jest drugorzędna w stosunku do zobowiązań wobec rodziny. Plemiona zazwyczaj podtrzymują:

• prawo i obowiązek pomszczenia każdej krzywdy wyrządzonej swoim ludziom;
• prawo uciekinierów do szukania schronienia i sanktuarium;
• obowiązek okazywania gościnności gościom i chronienia ich w razie potrzeby;
• konieczność obrony swojej własności i honoru; oraz
• konieczność obrony i ochrony swoich krewnych płci żeńskiej.

Przez wieki rywalizujące ze sobą grupy plemienne nieustannie konkurowały o prawa do ziemi, zasobów, władzy, a nawet kobiet. Wywołało to ducha rywalizacji w kulturze afgańskiej i było przyczyną wielu powtarzających się aktów przemocy i dysharmonii między plemionami i grupami etnicznymi.

Honor

Na wiele zachowań społecznych wpływa świadomość Afgańczyków dotycząca ich osobistego honoru. Honor” w tym sensie obejmuje reputację, prestiż i wartość jednostki. Zachowanie honoru i opinii społeczności jest często na pierwszym miejscu w umysłach ludzi. Wpływa to na ludzi, aby zachowywać się konserwatywnie zgodnie z oczekiwaniami społecznymi, aby uniknąć zwrócenia na siebie uwagi lub ryzyka zrobienia czegoś postrzeganego jako niehonorowe.

Jako członkowie społeczeństwa kolektywistycznego, większość Afgańczyków uważa, że zachowanie osoby jest odzwierciedleniem rodziny, plemienia lub etniczności, do której należy. Tak więc, gdy zachowanie danej osoby jest postrzegane jako niehonorowe, jej rodzina dzieli z nią wstyd. Kiedy niehonorowe zachowanie ma miejsce poza społecznością danej osoby, inni Afgańczycy często mogą szybko przypisać je grupie etnicznej, plemieniu i/lub religii jako przyczynę jej zachowania. W rezultacie Afgańczycy mogą być ostrożni, ponieważ muszą sprawiać publiczne wrażenie godności i uczciwości, aby chronić honor tych, z którymi są związani. Aby zapobiec upokorzeniu, krytyka jest rzadko podana bezpośrednio i oczekuje się, że pochwały będą hojnie oferowane.

Starszy mężczyzna w rodzinie jest uważany za odpowiedzialny za ochronę honoru rodziny. Często są one szczególnie zainteresowane zachowaniem kobiet w swojej rodzinie, ponieważ kobiety mają wiele społecznych oczekiwań, które należy spełnić. Dotyczą one ich kodeksu moralnego, ubioru, interakcji społecznych, edukacji, działalności gospodarczej i zaangażowania publicznego (więcej w rozdziale Rodzina). Naruszenie zgodności społecznej przez kobietę może być postrzegane jako brak ze strony mężczyzny (jej ojca, męża lub brata), aby chronić ją przed tym.

Stosunki etniczne i polityka

Relacje między różnymi grupami etnicznymi mogą być napięte. Mniejszościowe grupy etniczne często argumentowały, że tożsamość narodowa, polityka i służba cywilna Afganistanu wykluczają niepasztunów. Interesy publiczne Pasztunów zazwyczaj przeważają nad interesami innych grup etnicznych, które starają się o większe uznanie. Sytuację pogarsza fakt, że grupy powstańcze, takie jak talibowie, składają się głównie z mężczyzn pasztuńskich. Talibowie są nie tylko religijną grupą ekstremistyczną, ale także pasztuńską grupą nacjonalistyczną, której celem jest ustanowienie afgańskiego emiratu.3

Oprócz złego traktowania, jakiego niektóre grupy etniczne doświadczyły od innych w ostatnich dekadach wojny, istnieje wiele waśni etnicznych, które były przekazywane przez pokolenia. Na przykład Pasztunowie mogą obwiniać Uzbeków za działania poprzednich pokoleń, a gwałtowny konflikt między Pasztunami a Hazarami sięga XIX wieku. Czasami afgańskie poczucie honoru sprawia, że różne grupy czują potrzebę pomszczenia dawnych krzywd. Lojalność wobec więzów krwi i przynależności etnicznej odzwierciedla głęboki trybalizm i kolektywizm afgańskiego społeczeństwa.

Obecne doświadczenia

Ostatnio grupy etniczno-językowe w Afganistanie doświadczyły pewnego stopnia jedności poprzez wspólne doświadczenie nieustającej wojny, przesiedleń i przetrwania. Dało to początek kulturowej odporności, ale także narodowemu wyczerpaniu. Jako źródło największej i najbardziej trwałej populacji uchodźców na świecie, wielu Afgańczyków ma wspólne doświadczenie wygnania. Miliony zostały mimowolnie przesiedlone do sąsiednich krajów, takich jak Pakistan i Iran, gdzie żyją jako uchodźcy w niebezpiecznych, marginalizujących i niepewnych warunkach. Niektórzy uciekli na Zachód, aby uciec przed pojmaniem, torturami lub śmiercią. Większość osób urodzonych w Afganistanie i mieszkających w krajach zachodnich podziela to doświadczenie wojny. Dziś większość ludzi pragnie pokojowych relacji.

Obywatele afgańscy od początku XXI wieku powoli odzyskują również wolność słowa. Komunikacja poprawiła się i szybko rozwinęła w ciągu ostatnich około 10 lat. Dziś wielu ludzi posiada nowoczesne technologie i smartfony, które umożliwiają im dostęp do internetu i mediów. Powszechnie używane są również media społecznościowe, co doprowadziło do rozkwitu zaangażowania politycznego młodzieży. Współczesne aspiracje młodego pokolenia zmieniły się wraz z pojawieniem się Internetu i mass mediów.

1 Central Intelligence Agency, 2018

2 Minority Rights Group International, 2018

3 Seerat, 2017

.