Muzykologia, uczone i naukowe studium muzyki. Niemiecki termin Musikwissenschaft („nauka o muzyce”) został po raz pierwszy użyty przez F. Chrysandera w 1863 r. w przedmowie do jego Jahrbücher für musikalische Wissenschaft („Rocznik wiedzy muzycznej”), w którym argumentował, że muzykologia powinna zostać uznana za naukę i że studia muzyczne powinny aspirować do rygorystycznych standardów metodologicznych nauk przyrodniczych. Muzykologia obejmuje szeroki i heterogeniczny obszar badań i zajmuje się nie tylko badaniem europejskiej i innej muzyki artystycznej, ale także wszelkiej muzyki ludowej i niezachodniej. Zakres muzykologii można podsumować jako obejmujący badanie historii i zjawisk muzycznych, w tym (1) formy i notacji, (2) życia kompozytorów i wykonawców, (3) rozwoju instrumentów muzycznych, (4) teorii muzyki (harmonia, melodia, rytm, tryby, skale itp.), i (5) estetyka, akustyka, i fizjologia głosu, ucha, i ręki.
Początki europejskiej muzykologii znajdują się w pracach teoretyków greckiej starożytności, którzy byli zaniepokojeni głównie z filozofii spekulacyjnej oraz moralnych i estetycznych pojęć muzycznych. Teorie numeryczne Greków zostały zachowane przez późniejszych teoretyków arabskich i chrześcijańskich, a ich klasyfikacja trybów przetrwała, choć w zniekształconej formie, w średniowiecznej Europie.
Innowacje Guido z Arezzo (ok. 990-1050), które obejmowały użycie heksachordu i rozwój notacji muzycznej, przyniosły radykalną zmianę w metodach nauczania muzyki, a kolejni teoretycy coraz bardziej zajmowali się upowszechnianiem zasad notacji i bardziej praktycznych elementów teorii muzyki.
Renesans dał początek publikacji znacznej liczby dzieł zajmujących się estetyką, teorią i praktyką muzyczną. Szczegółowe rysunki i opisy budowy instrumentów muzycznych zaczęły się od rękopiśmiennego traktatu Henri Arnauta de Zwolle (ok. 1440), a Johannes Tinctoris w De inventione et usu musicae (ok. 1487; „O odkryciu i praktyce muzycznej”) przedstawił opis instrumentów i ich funkcji. Pierwsza drukowana książka o instrumentach muzycznych, Musica getutscht Sebastiana Virdunga (1511; „Muzyka przetłumaczona na niemiecki”), zawiera drzeworyty instrumentów i wskazówki dotyczące praktyki i techniki gry na instrumentach.
Historie muzyki europejskiej po raz pierwszy pojawiły się w XVIII wieku. Należą do nich Storia della musica G.B. Martiniego, 3 t. (1757-81; „Historia muzyki”), oryginalne, krytyczne studium muzyki starożytności, oraz De cantu et musica sacra, 2 t. (1774; „O pieśni i muzyce sakralnej”) Martina Gerberta, opata St. Ta ostatnia praca jest studium muzyki sakralnej średniowiecza i była obficie wykorzystywana przez późniejszych badaczy.
Nowoczesna muzykologia, z jej praktycznym lub fenomenologicznym, jak również historycznym podejściem do muzyki przeszłości, może być uważana za rozpoczętą około połowy XIX wieku, kiedy to tacy pionierzy jak Samuel Wesley i Felix Mendelssohn zainaugurowali szerokie zainteresowanie wykonywaniem muzyki wcześniejszych kompozytorów. W XIX wieku ukazały się również wydania Gesellschaft George’a Friderica Handla i Johanna Sebastiana Bacha, wsparte nowymi badaniami muzykologicznymi. Po przełomie wieków badania takich uczonych, jak Johannes Wolf, zaowocowały studiami nad średniowiecznymi systemami notacji oraz transkrypcją i publikacją dzieł wielu średniowiecznych i renesansowych mistrzów.
Nowe nauki, takie jak psychologia i etnologia, wywarły wpływ na muzykologię, podobnie jak badanie relacji między życiem a twórczością kompozytora. Późniejszy strumień biografii zapewnił, w wielu przypadkach, zwiększony wgląd w samą muzykę.
Pod koniec XX wieku muzykologia stała się częścią programu nauczania wielu uniwersytetów. Rosnąca specjalizacja w obrębie tej dziedziny zaowocowała mnożeniem się czasopism i towarzystw zawodowych.